İntratekal kemoterapi, kanser hücrelerinin merkezi sinir sistemine (beyin ve omurilik) yayılımını önlemek veya tedavi etmek amacıyla, kemoterapi ilaçlarının doğrudan beyin omurilik sıvısına (BOS) enjekte edilmesi işlemidir. İstanbul’daki ileri düzey onkoloji merkezlerinde bu tedavi, nöroloji, hematoloji ve onkoloji uzmanlarının iş birliğiyle güvenli şekilde uygulanmaktadır.
İntratekal Kemoterapi Nedir?
Standart kemoterapi ilaçları, kan-beyin bariyeri nedeniyle beyin omurilik sıvısına (BOS) yeterince ulaşamaz. Bu nedenle bazı durumlarda ilacın doğrudan BOS'a verilmesi gerekir. Bu işleme intratekal (IT) kemoterapi denir.
Uygulama Yöntemleri:
-
Lomber ponksiyon (bel bölgesinden iğne ile uygulama)
-
Ommaya rezervuarı (kafatasına yerleştirilen port sistemi) – uzun süreli tedavilerde
Sık Kullanılan İlaçlar:
-
Metotreksat
-
Sitabin (Ara-C)
-
Tiotepa
-
Kortikosteroidler (örneğin Deksametazon)
Hangi Durumlarda İntratekal Kemoterapi Gerekir?
İstanbul’daki hematoloji ve medikal onkoloji kliniklerinde intratekal kemoterapi şu durumlarda uygulanır:
| Durum | Açıklama |
|---|---|
| Akut lösemi (özellikle ALL) | BOS’a sıçrama riski yüksek hastalarda korunma veya tedavi amaçlı |
| Lenfoma (özellikle CNS lenfoma) | Doğrudan BOS tutulumu varsa |
| Menenjit benzeri tümör yayılımı | Merkezi sinir sistemi metastazı gelişen solid tümörlerde (meme, akciğer, melanoma) |
| Nüks riski taşıyan hematolojik hastalıklar | Profilaktik amaçla |
İstanbul’da İntratekal Kemoterapi Nasıl Uygulanır?
İstanbul’daki üniversite hastaneleri ve özel onkoloji merkezlerinde tedavi şu şekilde planlanır:
-
Lomber ponksiyon için steril ortamda pozisyon verilir
-
BOS alınır (tanısal amaçlı)
-
Kemoterapi dozu hazırlanır ve BOS'a enjekte edilir
-
Hasta en az 1 saat sırtüstü yatışta tutulur
-
Takipte nötropeni, ateş, baş ağrısı gibi yan etkiler gözlemlenir
✅ Uygulama genellikle günübirliktir. Ancak bazı hastalarda kısa süreli yatış gerekebilir.
İstanbul’da İntratekal Kemoterapiye Hazırlık
Hasta Hazırlığı:
-
Kan sayımı, INR/PTT kontrolü
-
Enfeksiyon varlığı açısından muayene
-
Nörolojik değerlendirme
Sonrasında Dikkat Edilecekler:
-
En az 24 saat istirahat
-
Baş ağrısı ve ense sertliği izlenmeli
-
Ateş ve bilinç değişikliği acil uyarıdır
-
BOS sızıntısı varsa tekrar girişim yapılabilir
